Verkoop kerkgebouwen St.Jacobus de Meerdere te Enschede

In 2013 heeft het parochiebestuur een nota uitgebracht over de toekomst van de zeven kerkgebouwen in Enschede. Daarin stond uitgewerkt waarom was besloten vier van de zeven kerken te sluiten en alleen de St. Josephkerk, de H. Jacobuskerk en de Verrijzenis des Herenkerk voor de eredienst te behouden.

Inmiddels zijn we bijna twee jaar verder. Een van de vier aan de eredienst te onttrekken kerken heeft inmiddels een andere bestemming gekregen en wel de H. Pauluskerk. Dat was overigens puur toeval. Voor dit gebouw diende zich namelijk al snel een serieuze huurder aan.  De verkoop of verhuur van de andere drie kerkgebouwen is tot nu toe minder voortvarend verlopen  dan gehoopt.

Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen. Allereerst de economische crisis. De vastgoedmarkt was de laatste jaren nauwelijks in beweging. Wat daarnaast meespeelde waren de beperkte gebruiksmogelijkheden van een kerkgebouw: je kunt er nu eenmaal niet van alles mee doen, soms ook niet vanwege de status als monument of vanwege bestaande bestemmingsplannen. Wat zich aan aspirantkopers aandiende bleek meestal onvoldoende kapitaalkrachtig om het bedrag op te hoesten dat het parochiebestuur, mede op grond van twee taxatierapporten, als bodemprijs had bepaald.

Wat de afgelopen jaren ook duidelijk is gebleken, is dat de interesse voor sommige kerkgebouwen groter is dan voor andere. Dat heeft te maken met de gevraagde prijs, maar ook met de ligging (bereikbaarheid, parkeermogelijkheden), de staat van onderhoud en de architectuur (exterieur en interieur). En waar aspirant kopers ook naar kijken zijn vragen als: mag ik er wat aan veranderen en wat kost het om het in te richten naar mijn behoeften?

Het is niet waar dat het parochiebestuur zich niet open heeft gesteld voor ideeën van derden. Maar alleen ideeën leiden niet tot verkoop. Die ideeën moeten ook een bepaalde mate van concretisering hebben en  realiseerbaar zijn. Zouden dat soort plannen zijn aangedragen dan zouden we daar zeker wat mee gedaan hebben. Hetzelfde geldt min of meer met betrekking tot de verkoopprijzen. Sommige parochianen zijn er vast van overtuigd dat de kerkgebouwen veel meer waard zijn dan wij er voor vragen (en uiteindelijk zullen krijgen). Vanaf de zijlijn is het makkelijk praten: de werkelijkheid blijkt vaak ingewikkelder en anders. Maar tegen parochianen die er van overtuigd zijn dat zij gebouwen voor een hogere prijs kunnen verkopen dan het parochiestuur en zijn adviseurs zeggen we: meldt u en we gaan graag met u in zee.

Het parochiebestuur is nog steeds in gesprek met een aantal gegadigden. De meesten hebben inmiddels om een of meer van bovengenoemde redenen afgehaakt of hun plannen in de ijskast gezet. Anderen blijven geïnteresseerd.  Daarnaast heeft het parochiebestuur zich gedwongen gezien, overigens om meer redenen dan uitsluitend de verkoopmogelijkheden, het herschikkingsbesluit nog eens goed tegen het licht te houden. Daar zijn we mee bezig en we zullen daarvoor ook advies vragen van andere groepen in de parochie, op de eerste plaats van het pastoresteam en de centrale beheerscommissie. In oktober /november zullen we daar in een reeds aangekondigde parochiever-gadering op terug komen. Hopelijk kunnen we dan ook ontwikkelingen t.a.v. verkoop en verhuur melden.

Verrijzenis of St. Jan?

Reeds vele maanden geleden heeft het bestuur de locatie van de Verrijzenis ingelicht over het feit dat pastorale en financiële ontwikkelingen een heroverweging van de keuze tussen het openhouden van de Verrijzenis of de St. Jan noodzakelijk zou kunnen maken. Vrij onlangs is overlegd met enkele lokale bestuurders van de Verrijzenis en ook is er speciale vergadering voor parochianen van de Verrijzenis geweest.

De vraag of er een kerk in Zuid moet open blijven heeft een bestuurlijke en pastorale kant. Het bestuur kijkt vanuit zijn verantwoordelijkheid als faciliterende instantie naar de wenselijkheid en (financiële) mogelijkheden een kerkgebouw open te houden voor Zuid. Welk gebouw het beste open kan blijven heeft  ook met financiën en beheer (staat van het gebouw, onderhoud, noodzakelijke investeringen, te verwachten inkomsten, verkoopbaarheid, enz.) te maken. Wat dit onderdeel betreft zal het bestuur zich laten adviseren door de centrale beheerscommissie.

Wat de pastorale (liturgie, diaconie, opbouw) kant betreft: het bestuur gaat er van uit dat het pastoresteam dit verder en met spoed oppikt en met de betreffende locaties in gesprek gaat om zo mogelijk gezamenlijk tot de conclusie te komen welk van de in aanmerking komende kerkgebouwen in  Zuid het beste open kan blijven. De keuze is nog niet gemaakt. Het pastoresteam zal zich laten adviseren door de centrale pastoraatgroep, waarin ook de lokale groepen vertegenwoordigd zijn. Het staat locale groepen en individuen vrij pastoresteam en bestuur rechtstreeks te benaderen, alle informatie en gedachtenvorming is immers welkom, maar uiteindelijk dient zich dit alles te kanaliseren via pastoresteam (gehoord de pastoraatgroep) richting bestuur.

Ten slotte probeert het bestuur een besluit te nemen, waarbij getracht wordt de bestuurlijke en pastorale argumenten zoveel mogelijk te verenigen. Als het consultatieproces in en met de locaties individueel en zo mogelijk gezamenlijk meer tijd in beslag neemt en zich  tot voorbij 1 januari 2016 uitstrekt dan zal de besluitvorming voor Zuid worden uitgesteld. Zolang de keuze niet gemaakt is blijven beide kerken open (om en om in het weekend).

Vieringen in de te sluiten kerken

De verkoop van een kerkgebouw is overigens niet hetzelfde als het sluiten van het gebouw en het aan de goddelijke eredienst onttrekken van een kerk. De verkoop volgt op het besluit van het parochiebestuur een kerk te sluiten  en voordat verkoop mogelijk is moet de bisschop de kerk aan de eredienst onttrekken. Dat laatste geschiedt op verzoek van het bestuur. Het is dus heel goed mogelijk een kerkgebouw te sluiten, ook al is er nog geen koper.  Het aan de eredienst onttrekken en verkoop liggen wel dicht bij elkaar, o.a. om krakers te weren en om  verzekeringstechnische redenen.

In het herschikkingsbesluit van 2013 heeft het parochiebestuur zich op het standpunt gesteld dat er diensten in de te sluiten kerken zouden blijven, zolang van verkoop of verhuur aan derden geen sprake was. We hebben dat ook in de hoorzittingen toegezegd. Motieven waren een geleidelijke gewenning en overgang naar een nieuwe situatie en de behoefte van velen elkaar als gemeenschap te blijven ontmoeten, ook al stond hun kerk op de nominatie gesloten te worden. Er waren echter ook argu-menten tegen het blijven aanbieden van vieringen te bedenken. Zoals de grote personele belasting van priesters (waaronder emeriti) en pastoraal werkers, die een vol vieringenrooster nu eenmaal met zich meebrengt. Door de schaalvergroting en het vertrek van meerdere pastores was er toch al sprake van taakverzwaring. Ook betoogden parochianen dat ze met die aanhoudende onzekerheid nooit aan de nieuwe situatie konden wennen en er zo ook onvoldoende redenen waren zich in te zetten voor aansluiting bij anderen in een nieuw te vormen gemeenschap.

Het bestuur, dat zich tot nu toe aan de gedane toezeggingen wilde houden, heeft inmiddels besloten ook deze kwestie opnieuw op de agenda te zetten.  Ook hier zal advies van het pastoresteam (dat verantwoordelijk is voor liturgie) en van de centrale pastoraatgroep  worden gevraagd. Het is de bedoeling ook hier in de parochievergadering van oktober/november op terug te komen.

De toekomst van de Jacobuskerk

Zoals bekend heeft het parochiebestuur aan een Saxion student gevraagd als afstudeeropdracht een businessplan voor de Jacobuskerk op de Oude Markt te schrijven. Dat rapport is inmiddels aan het parochiebestuur aangeboden en circuleert onder de leden van het pastoresteam, de werkgroep  Jacobuskerk, de lokale beheerscommissie van de Jacobuskerk en de lokale pastoraatgroep. Rode draad in het onderzoek is hoe de Jacobuskerk het beste gestalte kan krijgen als stadskerk voor heel Enschede met een breed zingevingsperspectief en wel zodanig dat de gekozen ‘formule’ in meerdere opzichten (inhoudelijk, financieel, qua beheer en organisatie) in ieder geval voor de komende decennia levensvatbaar is.  Er zijn in principe meerdere scenario’s denkbaar: met behoud van de status als katholiek kerkgebouw (dus niet aan de eredienst onttrokken) of met de gewijzigde status van een geprofaneerd gebouw naar het recente voorbeeld van  de Walburgiskerk in Arnhem. Het laatstgenoemde kerkgebouw is overigens nog wel eigendom van de parochie.

Ook over de toekomst van de Jacobuskerk zal het bestuur zich de komende maanden beraden. Het businessplan speelt daarbij een richtinggevende rol, maar de adviezen van de werkgroep  Jacobuskerk, het pastoresteam en de verschillende centrale en lokale adviesorganen zijn in de besluitvorming van groot gewicht. Mogelijk valt ook hier in oktober/november al iets meer over te zeggen.

Namens het parochiebestuur, Guus Berkien, vicevoorzitter